Quan điểm “vật chất quyết định ý thức” biểu thị sự ảnh hưởng sâu sắc và trực tiếp của các yếu tố vật chất lên nhận thức của từng cá nhân và toàn xã hội. Môi trường vật chất xung quanh không chỉ là bối cảnh mà còn là yếu tố thúc đẩy hoặc cản trở sự hình thành các tư tưởng, thái độ và giá trị tinh thần. Những biến đổi trong điều kiện vật chất như mức sống, trình độ công nghệ, hệ thống giáo dục, và các điều kiện kinh tế xã hội đều tác động khiến ý thức con người thay đổi theo từng giai đoạn lịch sử và bối cảnh địa phương. Ví dụ, ở những vùng có điều kiện vật chất phát triển kém, nhận thức và tư duy xã hội thường chịu ảnh hưởng hạn chế, thậm chí dễ hình thành những quan điểm thiếu thực tiễn hoặc lạc hậu. Ngược lại, khi môi trường vật chất cải thiện, con người có xu hướng phát triển ý thức phức tạp, toàn diện và hiện đại hơn. Việc nắm rõ nguyên tắc “vật chất quyết định ý thức” còn giúp tổ chức cộng đồng và cá nhân điều chỉnh tư duy, nhận thức theo hướng phù hợp với thực tiễn biến đổi không ngừng của đời sống vật chất. Ý thức theo định nghĩa của triết học Mác - Lenin là một phạm trù được quyết định với phạm trù vật chất , theo đó ý thức là sự phản ánh thế giới vật chất khách quan vào bộ óc con người và có sự cải biến và sáng tạo. Ý thức có mối quan biện chứng với vật chất . Quan điểm “vật chất quyết định ý thức” mang tính khoa học do nó dựa trên cơ sở nguyên lý khách quan và thực tế chứng minh. Tính ứng dụng của nguyên lý này giúp lý giải các hiện tượng xã hội và con người theo cách tiếp cận duy vật, tránh được những quan điểm phi thực tế hoặc siêu hình. Chủ nghĩa duy vật đã làm nền tảng cho nhiều lĩnh vực khoa học xã hội và tự nhiên phát triển trên thế giới, đồng thời cung cấp các công cụ để nghiên cứu và giải quyết các vấn đề thực tiễn. Trong xã hội hiện đại, khi các yếu tố vật chất ngày càng phong phú và đa dạng, việc áp dụng nguyên lý “vật chất quyết định ý thức” giúp nhận biết rõ mối liên hệ chặt chẽ giữa điều kiện vật chất và trình độ phát triển của ý thức xã hội, từ đó định hướng xây dựng môi trường phát triển toàn diện và bền vững. Đây chính là minh chứng về sức mạnh và tầm quan trọng của triết học duy vật trong việc nâng cao nhận thức và hiệu quả hành động của con người. - Vật chất quyết định ý thức : Vai trò quyết định của vật chất đối với ý thức được thể hiện trên mấy khía cạnh sau: Thư뀁 nhất, vật chất quyết định nguồn gốc của ý thức . Vật chất “sinh” ra ý thức , vì ý thức xuất hiện gắn liền với sự xuất hiện của con người cách đây tư뀀 3 đến 7 ...
